Eski AİHM yargıcı İstek Türmen, sansür yasası için uyardı: ‘Bu kanunla herkes içeri girebilir’

Eski AİHM yargıcı İstek Türmen ve Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Öğretim Üyesi, hukukçu Prof. Dr. Nurcan Törenli, sansür yasasının en çok tartışma yaratan 29. Maddesi’ni  kıymetlendirdi.

Türmen, 29. Husus için, “Herkes içeri girebilir bu kanunla. Ve İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte. Yaptığınız, söylediğiniz her şey bir cürüm teşkil edebilir” uyarısı yaptı. Prof. Törenli İSE  “Değişiklikle yeni bir cürüm oluşturmakla kalmıyor tıpkı vakitte bu kabahatin oluşup oluşmadığının belirlenmesinde kullanılagelen mevcut içtihat da çöpe atılarak yeni kriterler getiriliyor” dedi.

AKP ve MHP’nin ortak hazırladığı; getirdiği mahpus cezası ve yaptırımlar nedeniyle kamuoyunda “Sansür Yasası” olarak nitelenen 7418 sayılı “Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” dün gece TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

Toplam 40 husustan oluşan 7418 sayılı Yasa’nın, 29. hususu ise kamuoyunda en çok tartışma yaratan düzenleme oldu. Bu husus, “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” başlığı altında yeni bir hata tipi oluşturarak bu hatası işleyenler hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezası öngörüyor. Tıpkı unsurun ikinci fıkrasında ise, “Fail, hatası gerçek kimliğini gizleyerek yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlemesi hâlinde” verilen cezanın yarı oranında artırılmasını düzenliyor. Böylelikle 4,5 yıla kadar çıkabilecek bu ceza, 2 yılın üstünde olduğu için yargılanan kişinin cezaevine konulması da gündeme gelecek.

Eski AİHM yargıcı İstek Türmen ve Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurcan Törenli, ANKA’nın yasanın geneli ve bilhassa bu unsur ile ilgili sorularını yanıtladı. Türmen, 29. husus için şunları söyledi:

O KADAR BÜYÜK BELİRSİZLİKLER VAR Kİ:İktidarın hakikat dışı telaffuzlarını korumak için, onlara karşı itiraz edilmesini önlemek için yazılmış bir husus. Zira Türkiye’de bugün hakikat ötesi telaffuzlarla Türkiye yönetiliyor. Bunlara itiraz hakkını ortadan kaldırılmak için yapılmış üzere baktığım vakit. Türkiye’nin de taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi açısından baktığımızda o kadar çok söylenilecek şey var ki… Burada biliyorsunuz, söz özgürlüğüne getirilecek sınırlamaların birinci kuralı, maddeden kaynaklanması. Ancak birebir vakitte bu yasanın açık, belli ve öngörülebilir olması. Bu kanuna baktığımız vakit, o kadar büyük belirsizlikler var ki. Yani mesela ‘aleni’ ne demek? Bir retweet yaptığınız vakit ya da bir e-mail attığınız vakit o aleni midir? Buna kim karar verecek?

TÜİK’İN ENFLASYON SAYILARININ YANLIŞ OLDUĞUNU SÖYLEMEK KABAHAT : Bir cürüm oluşturuluyor burada. Yeni bir kabahat oluşturuluyor. Hatanın oluşup oluşmadığına kim karar verecek? Bir yığın bu türlü belirsizlikler var. İktidarın en ufak bir telaffuzuna, TÜİK’in enflasyon sayılarının yanlış olduğunu söylemek, pekala bu kanuna alışılmamış davranmak, bir cürüm teşkil ediyor. Mesela bir protesto yürüyüşü yapmak, bu bir tehlike oluşturmasa bile kamu nizamı bakımından ‘tepki oluşturma saikiyle yapıldı’ diye cürüm teşkil edebilecek.

İNFAZ KANUNUNDA YAPILACAK DEĞİŞİKLİKLE BİRLİKTE OKUMAK LAZIM: Tabii bunu bir de İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte okumak lazım. Bu İnfaz Kanunu’nda getirilecek değişiklikle artık cezası iki yıldan aşağı olan cürümlerin ertelenmesi kaldırılacak. Yani Adalet Bakanı’nın dediği üzere bir gün mahpus cezası bile çektirilecek. Orada kalacaksınız. Bu kanun da o İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklik kapsamına girecek artık. Çıkarılan yasa, 29. husus. Bunun ikisini bir görmek lazım.

TOPLUMA BÜYÜK BİR GÖZDAĞI VERİLMİŞ OLACAK: Türkiye’de seçime giderken oluyor bunlar bir de. Unutmamak lazım, seçime giden yolda yapılan bir şeydir. Onun için tamamen vahimdir. Bunun ne kadar, nasıl uygulanacağını göreceğiz olağan. Fakat hedef burada insanlara gözdağı vermek doğal, bir caydırıcı tesir yaratmak. Zira, burada ne yapacak artık? Herkes içeri girebilir bu kanunla. Ve İnfaz Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte. Yaptığınız, söylediğiniz her şey bir cürüm teşkil edebilir. Bunu bu türlü uygulayınca ki bu türlü uygulanılacağını düşündürecek bir yığın sebep var. Bu türlü uygulandığında doğal topluma büyük bir gözdağı verilmiş olacak.

HALKIN BİLGİLENDİRİLME HAKKINI ELİNDEN ALIYOR: Basın bakımından da olağan çok büyük caydırıcı bir tesir yaratacak. Yani beşerler haber yapmaktan korkacaklar. Beşerler bir bilgi alıp yayınlamaktan korkacaklar. Bu, seçime giderken halkın elinden bilgilendirilme hakkını elinden alan bir kanun. Yalnızca, tabir özgürlüğünü ortadan kaldıran bir kanun değil tıpkı vakitte bunun bir kesimi olan halkın bilgilendirilme hakkını elinden alıyor. Seçimde alışılmış halk, fakat bildiği kadarıyla kıymetlendirebilir. Yani, karanlıkta bir seçime gidilecek. Bilmediğini değerlendiremezsin. Bildiğin kadarıyla değerlendirebilirsin.

OTORİTER BİR REJİMİN RESMİ DOKÜMANIDIR. TOPLUMSAL BİR İTİRAZ SESİ YÜKSELTMEK LAZIM: Burada en kıymetli şey alışılmış bu kanun aslında otoriter bir rejimin resmi dokümanıdır. Rejimin ne olduğunu gösteren resmi bir dokümandır. Zira tabir özgürlüğü, demokrasiyle çok yakından ilgilidir. Tabir özgürlüğünü kaldırırsanız, o rejim demokrasi olmaktan çıkar. Bu işte bunun resmi evrakı olmuştur. Buna kesinlikle bir toplumsal reaksiyon göstermek lazım, toplumsal bir itiraz sesi yükseltmek lazım. Yalnızca muhalefet partilerinin sesi kâfi değildir. Buna çok geniş kitleler, halkın bir reaksiyon göstermesi lazım. Bence bu çok kıymetli.”

PROF. DR. NURCAN TÖRENLİ: SİYASAL MUHTAÇLIĞIN HEMEN KARŞILANMASINI AMAÇLIYOR

Öte yandan Ankara Üniversitesi İrtibat Fakültesi Gazetecilik Kısmı Anabilim Kolu Başkanlığı da yapmış ve hukukçu Prof. Dr. Nurcan Törenli, 29. madde’ye ait şu değerlendirmeleri yaptı:

“Öncelikle ‘sosyal medya yasası’ ya da ‘dezenformasyon yasası’ başka bir kanun değil. Basın Kanunu’nda değişiklik yoluna gidilerek, uzun vakit alacak ve en geniş toplumsal tartışma sonucunu doğuracak klasik kanun yapma pratiği bypass edilmiş durumda. Birebir tekniğe 6112 sayılı Kanunda yapılan değişiklik ile (29A maddesi) şahit olmuştuk. Bu prosedür hukuk iktisadını amaçlamıyor tersine siyasal gereksinimin (acilen) karşılanmasını amaçlıyor.

GÖREV VE YETKİ AŞIMI MANASINA GELİYOR: 5651 sayılı Kanun’da BTK üzere yürütme erki içindeki bir kuruluşun kendini yargı erki içindeki bir makamın yerine koyarak resen hareket ediyor olması bu kanun değişikliğinde de bir vazife ve yetki aşımı manasına geliyor.

MEVCUT İÇTİHAT ÇÖPE ATILARAK YENİ KRİTERLER GETİRİLİYOR: Unsur bağlamında kelamı edilecek birçok konu var, lakin bir bakışta gözüme çarpan konu Basın Kanunu’nda bir haberin ‘gerçek dışı’ olup olmadığı içtihat niteliğindeki dört kritere nazaran belirlenmekte olmasına karşı ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma’ cürmü altında beş ‘yeni’ şart aranıyor. Yani bu değişiklikle yeni bir hata oluşturmakla kalmıyor tıpkı vakitte bu kabahatin oluşup oluşmadığının belirlenmesinde kullanılagelen mevcut içtihat da çöpe atılarak yeni kriterler getiriliyor. Velhasıl süreç içerisinde tıpkı sorunun farklı tezahürleri altında sınanmış, denenmiş, geçerliliği test edilerek yapılageliş kuralı niteliğindeki ölçütler devre dışı bırakılmıştır. Hem temel hem de yöntem tarafından bu hukuk dışılığın nedeni üstte değindiğim acil siyasal gereksinimdir.

İNTERNET ORTAMINDAKİ HER İÇERİK POTANSİYEL OLARAK ‘HALKI ALDATICI BİLGİ’:Madde bağlamında değişik bir çarpıklık da ‘alenen yayma’ tabiri. İnternet mimarisi gereği kamusal erişime açıktır. Münasebetiyle bir içeriği internet ortamına koyduğunuzda bizatihi alenileşmiş olur. Üstte değindiğim beş yeni kriterden birisi de ‘aleni ise (yani ilgisi olmayan bireylere ulaşabilecekse)’ halinde düzenlenmiş. Yani bu bir ölçüt değil tarif… İnternet ortamındaki her içerik potansiyel olarak ‘halkı aldatıcı bilgi’ olarak tanımlanmış.

TABANDAKİ KAYMAYI DURDURMAK İÇİN SUSKUNLUK SARMALINA GEREKSİNİM VARDIR: Kabahatin kapsamını genişletmenin bir yolu da kıymetlendirme ölçütlerini tanıma dönüştürmektir. 29. unsurda olduğu üzere… Bu durumda toplumsal medyayı haber hedefli kullanan gazeteciler anayasal haklarını kullanmalarının başlarına bela olacağı korkusuna kapılarak haber yapamaz hale gelirler. Bu iş burada da kalmaz… Bu haberi paylaşan TCK’ya yeni bir kabahat sokulduğu için ‘suça iştiraktan’ hürriyeti bağlayıcı ceza alma dehşetiyle tekrar anayasal haklarını kullanmaktan korkar hale gelirler. Bu bağlantı kopukluğu siyasal gereksinime karşılık verir. Kutuplaşma (polarizasyon)… Yani tabandaki kaymayı durdurmak için suskunluk sarmalına muhtaçlık vardır.

YÜRÜTMENİN YASAMAYA SİPARİŞİ ÜZERE DURUYOR: Bu ortada unsurla direkt ilgili değil lakin Bağlantı Başkanlığı’nın haftalık yayınlanacağı açıklanan ‘dezenformasyon bülteni’ de değerlendirilmeye muhtaç. Yasa Meclis’ten geçmeden evvel yayınlanan bülten yürütmenin yasamaya siparişi üzere duruyor… Öbür bir deyişle yasa koyucuya ‘bu işin hemen çözülmesi gereken toplumsal bir sorun haline geldiğini’ göstermek istemişler herhalde. Anayasanın kuvvetler ayrılığı unsuruyla bağdaşmıyor…”

SANSÜR YASASI’NIN 29. UNSURU NEYİ İÇERİYOR?

Muhalefet milletvekilleri, gazeteciler, toplumsal medya kullanıcıları tarafından eleştirilen yasanın 29. Hususu şöyle:

“Sırf halk ortasında tasa, endişe yahut panik yaratma saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe muhalif bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır.

Failin, cürmü gerçek kimliğini gizlemek suretiyle yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, üstteki fıkraya nazaran verilen ceza yarı oranında artırılır.”