Sahra Çölü’nde 98 milyon yıllık ‘bulldog yüzlü dinozor’ fosili bulundu

Joanna Thompson

Dünya’daki en tehlikeli tarih öncesi ekosistemlerden biri, takımına büyük bir yırtıcıyı daha ekledi. Mısırlı ve Amerikalı paleontologlardan oluşan bir araştırma grubu, kısa müddet evvel, Mısır’daki Sahra Çölü’nde bulunan dünyaca ünlü fosil alanı Bahariya Oluşumu’nda, Kretase devrinde (145 milyon ila 66 milyon yıl önce) yaşayan iki ayaklı, etçil bir küme olan ‘abelisaurid’ dinozorların yeni keşfedilen tipine ilişkin devasa bir omurga fosili ortaya çıkardı.

Tıpkı öbür abelisaurid*ler üzere, yeni keşfedilen dinozor da kısa, bulldog’larınkine benzeyen bir yüze sahipti. Ve bu etobur, yırtıcı imgesine rağmen, muhtemelen bu uğrak yerinde gezinen en büyük ve en makûs işveren değildi.

TÜRÜNÜN BİRİNCİ ÖRNEĞİ

ABD’nin Pittsburgh kentindeki Carnegie Tabiat Tarihi Müzesi’nde paleontolog ve dinozoru gün yüzüne çıkaran araştırmacılardan biri olan Matthew Lamanna verdiği demeçte, “Diğer periyot ve bölgelerde yaşayan kimi akrabalarının tersine, bu özgün abelisauridin besin zincirinin doruğunda olmadığından neredeyse yüzde 99 oranında eminiz” diyor.

Lamanna ve öbür bilim insanları sırf bir kemik bulsalar da, ‘epipofiz’ ismi verilen ayırt edici yapılara dayanarak, neredeyse tıpkı anda fosilin bir ‘abelisaurid vertebrası’ olduğunu belirleyebildiler. Lamanna, “Bu, temel olarak ‘omurun sol üst ve sağ üst kısımlarındaki çıkıntı parçalar’ manasına gelen çok heceli bir kelime” diyor. Bahariya Oluşumu alanında keşfedilen bu abelisaurid, tipinin birinci örneği niteliğinde. Araştırma grubu, kemiğin morfolojisinin bilgisayar tabanlı bir incelemesini gerçekleştirdikten sonra, şimdi bilimsel bir isim verilmemiş olan dinozorun daha evvel bilinmeyen bir cinse ilişkin olduğu sonucuna ulaştı. Takım, bulgularını 8 Haziran’da Royal Society Open Science isimli mecmuada yayınladı.

Smithsonian mecmuasının aktardığı kadarıyla, bir abelisaurid, ağır bir Tyrannosaurus rex’e [kısaca T-rex] benziyordu ve temel farkı ondan daha da sert silahlara sahip olmasıydı. Günümüzden yaklaşık 170 milyon yıl evvel, Jura devrinin ortasından ‘Chicxulub’ asteroidi Kretase periyodunu kulak tırmalayan bir sesle yok olma noktasına getirene dek, Güney Yarımküre’de dolaştılar. Londra’daki Tabiat Tarihi Müzesi’ne nazaran abelisauridlerin tahminen de en tanınmış olanı, 7.6 metre uzunluğa ulaşan bir Patagonya avcısı olan boynuzlu Carnotaurus idi.

İsmi “et” ve “boğa” manasına gelen Latince sözlerden türetildi ve bu ürkütücü etoburun animasyon versiyonları Apple TV’nin “Tarih Öncesi Gezegeni” sinemasında ve “Jurassic Park” serisinde yer aldı (buna rağmen, sunulan betimlemeler değişken düzeylerde bilimsel doğruluk içeriyor).

DİĞERLERİNE KIYASLA UFEK TEFEKTİ

Araştırmacılar, yeni bulunan abelisauridin, Carnotaurus’tan daha küçük ve büyük ihtimalle sadece 5 ilâ 6 metre uzunluğa sahip olduğundan şüpheleniyorlar. Ve yeni keşfedilen abelisaurid, 98 milyon yıl evvel doğal ömür alanını paylaştığı yırtıcılarla kıyaslandığında neredeyse ufak tefek kalıyordu.

Bahariya Oluşumu, çok evvelce, tarih öncesi hayatın yırtıcıları kelam konusu olduğunda eşsiz seviyede güçlü bir canlı kümesine ömür alanı sunuyordu. Bir vakitler devasa boyutlarda olan bu mangrov bataklığı, çok sayıda balık, kaplumbağa, yılan ve dinozor çeşidine mesken sahipliği yaptı.

‘ENDER GÖRÜLEN BİR DURUM’

Keşfedilen yeni abelisaurid ‘Carcharodontosaurus’ diye de bilinen T. rex; (iki ayaklı, üç parmaklı dinozorlar olan) ‘Bahariasaurus’ ismindeki gizemli bir dev therapod; uzun ve ince, timsah gibisi bir çeneye ve sırtından yükselen bir yelkene sahip olan canavar ‘Spinosaurus’ ve dev yırtıcı balıklar ve timsahlarla (mecazi olarak konuşursak) dirsek temasındaydı.

Lamanna, tek bir ekosistemde bir ortada yaşayan pek çok büyük yırtıcı hayvanın bulunmasının seçkin görülen bir durum olduğunu belirtiyor. “Bu 98 milyon yıllık etrafın bir değil dört büyük yırtıcı dinozoru nasıl desteklemeyi başardığı bir muamma olmayı sürdürüyor” diye ekliyor.

Yeni tanımlanan fosil şu anda Mısır’da buluna Mansoura Üniversitesi Omurgalı Paleontoloji Merkezi’nin kalıcı koleksiyonunda korunuyor. Lamanna ve grup arkadaşları, önümüzdeki devirde yine Bahariya Oluşumu’na dönerek abelisauridlere ilişkin daha fazla kemik aramayı ve hatta ona bir isim vermeyi planlıyorlar.

Lamanna, “Umarım, er ya da geç bu Bahariya canavarından daha fazlası ortaya çıkar” diyor.

*Abelisauridae, bir ceratosaurian theropod dinozor ailesidir. Abelisauridler, Kretase periyodunda, Gondwana’nın antik güney üstün kıtasında gelişti ve bugün onların fosil kalıntıları, çağdaş Afrika ve Güney Amerika kıtalarının yanı sıra Hint alt kıtasında ve Madagaskar adasında bulunuyor.

Kaynak: Live Science

Çeviren: Tarkan Tufan